Czy pamiętasz, jak bawiłeś się w dzieciństwie?
Bieganie po podwórku do zmroku, budowanie fortec z koców, tworzenie wyimaginowanych światów z niczego – to była prawdziwa, swobodna zabawa.
Teraz wyobraź sobie dziecko, które z kartonowych rurek buduje teleskop do obserwacji odległych galaktyk, a z kilku skrzynek – bazę kosmiczną. Nie potrzebuje instrukcji ani aplikacji na tablecie. Po prostu bawi się – swobodnie, twórczo i autentycznie.
GratoSfera powstała po to, by każdemu dziecku przywrócić tę naturalną, instynktowną potrzebę odkrywania świata poprzez zabawę.

Czym jest GratoSfera?
GratoSfera to przestrzeń, w której dzieci mogą swobodnie się bawić, eksplorować, tworzyć i uczyć się poprzez własne doświadczenia. Tworzymy ją wszędzie tam, gdzie dzieci mogą doświadczać swobodnej zabawy: w szkołach, przedszkolach, w domach kultury, świetlicach, bibliotekach, a nawet w przestrzeni miejskiej.
Dzięki GratoSferze dzieci mają dostęp do spontanicznej, nieustrukturyzowanej zabawy, która:
- Rozwija kreatywność – dziecko samo wymyśla, eksperymentuje i odkrywa.
- Wzmacnia umiejętności społeczne – dzieci uczą się współpracy i negocjacji.
- Buduje odporność psychiczną – swobodna zabawa redukuje stres i lęk.
- Przeciwdziała uzależnieniu cyfrowemu – daje alternatywę dla ekranów.
- Tworzy nowe połączenia neuronowe w mózgu – dzięki niej dziecko szybciej się uczy!
💡 W GratoSferze nie chodzi tylko o zabawę – chodzi o tworzenie środowiska, które sprzyja zdrowemu rozwojowi dzieci.


Zabawa a mózg
– dlaczego to ma znaczenie?
Naukowcy zajmujący się rozwojem dzieci zgodnie twierdzą: swobodna zabawa nie jest luksusem – to biologiczna konieczność. To dzięki niej dzieci budują nie tylko swoje umiejętności, ale także struktury neuronalne, które wpływają na ich przyszłość.
Jak zabawa wpływa na mózg dziecka?
- Aktywuje korę przedczołową – odpowiedzialną za logiczne myślenie, planowanie i podejmowanie decyzji. Bez swobodnej zabawy rozwój tej części mózgu jest opóźniony.
- Tworzy nowe połączenia neuronowe – im więcej zabawy, tym więcej połączeń między neuronami, co zwiększa zdolność uczenia się i adaptacji. Badania wykazały, że dzieci pozbawione zabawy mają uboższe sieci neuronowe (Brown, 2009).
- Stymuluje produkcję dopaminy – hormonu szczęścia, który zwiększa motywację, ciekawość świata i zdolność do koncentracji. Dzieci, które bawią się swobodnie, łatwiej przyswajają nowe informacje.
- Buduje sieci neuronowe odpowiedzialne za emocje i regulację stresu – zabawa obniża poziom kortyzolu (hormonu stresu), co sprawia, że dzieci stają się bardziej odporne psychicznie.
- Wzmacnia zdolność do podejmowania ryzyka i rozwiązywania problemów – dzieci, które bawią się swobodnie, uczą się poprzez eksperymentowanie i samodzielne wyciąganie wniosków.
- 💡 „Neurony, które razem się aktywują, łączą się na zawsze.” (Donald Hebb)
Co się dzieje, gdy dziecko nie ma okazji do zabawy?
Mózg w trybie alarmowym
Relacje na krawędzi
Gasnąca kreatywność i samodzielność
Małe palce, wielki nałóg – gdy ekran zastępuje zabawę
Dziecko, które nie ma szansy na swobodną zabawę, nie przestaje się bawić – tylko robi to inaczej. Zamiast budować zamki z patyków, buduje nawyk bezmyślnego scrollowania. Zamiast biegać, przesuwa palcem po ekranie. Zamiast wymyślać własne historie, ogląda cudze życie na TikToku.
To nie jest niewinna zmiana – to utrata dzieciństwa.
Każda godzina spędzona przed ekranem zamiast na zabawie to godzina, której jego mózg nie wykorzystał na rozwój.
Efekt?
Gorsza koncentracja. Niższa kreatywność. Większa frustracja.
A przede wszystkim – zależność od natychmiastowej gratyfikacji, która zamienia dzieci w niecierpliwych, łatwo znudzonych dorosłych, nieumiejących czerpać radości z prostych rzeczy.
💡 „Dziecko, które nie nauczy się bawić, w dorosłości może nie nauczyć się żyć.” (Brown, 2009)
Zabawa nie jest luksusem. Jest biologiczną koniecznością, a jej brak może mieć długofalowe konsekwencje dla zdrowia psychicznego i społecznego dziecka.

Jak wygląda zabawa w GratoSferze?
W GratoSferze nie ma gotowych scenariuszy ani drogich zabawek. Są graty (eng. loose parts), czyli elementy, które w świecie dorosłych stały się bezużyteczne, ale w rękach dzieci zyskują drugie życie.
To dziecko decyduje, czym będą, a nie dorosły. W swobodnej zabawie nie ma z góry określonych reguł – przedmioty nie mają jednej funkcji, a możliwości ich użycia są ograniczone tylko wyobraźnią dziecka.
Kartonowe pudło nie jest już opakowaniem po przesyłce
Rurki PCV i sznurki?
Tkaniny i płótna?
Metalowa pokrywka i plastikowy pojemnik?
Gałązki i kamienie?

Graty = dziecięce skarby
Dorośli widzą w tych przedmiotach śmieci – dzieci widzą nieskończone możliwości.
💡 W GratoSferze to dzieci decydują, czym, jak i dlaczego się bawią. Dorośli nie narzucają im przebiegu zabawy ani swojej wizji, lecz stają się aktywnymi obserwatorami, wspierającymi proces eksploracji.
🛠 GratoSfera to przestrzeń pełna wolności, ale również świadomego wsparcia ze strony dorosłych. Dorośli nie ingerują w przebieg zabawy, ale zapewniają warunki do tego, by była bezpieczna i rozwijająca.
Szkoląc przyszłych Play-Leaderów, działamy zgodnie z zasadami Playwork i Play Principles, które podkreślają prawo dziecka do zabawy oraz jego autonomię w procesie eksploracji.
W naszej Akademii PLAY-Leadera, dorośli uczą się obserwować, reagować wtedy, gdy to konieczne, i dbać o to, by dzieci mogły testować swoje pomysły w bezpiecznych warunkach.
Nie czekaj – dołącz do ruchu na rzecz swobodnej zabawy!
- Chcesz, aby Twoja placówka stała się miejscem pełnym kreatywnej zabawy? Wprowadź GratoSferę – otrzymasz nasze wsparcie na każdym etapie!
- Jesteś nauczycielem, dyrektorem lub edukatorem? Dołącz do Akademii Play-Leadera – zdobędziesz praktyczne umiejętności i wiedzę, jak stworzyć przestrzeń do swobodnej zabawy w swojej placówce.
- Chcesz rozwijać kompetencje w zakresie edukacji poprzez zabawę? Pokażemy Ci, jak skutecznie wdrażać koncepcję loose parts play, budować kreatywne środowisko i wspierać dzieci w ich naturalnym rozwoju.
📩 Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci zacząć!

Poznaj opinie o GratoSferze - opinię osób, które już działają jako PLAY-Leaderzy
"Z perspektywy czasu widzę, że przestąpienie do realizacji GratoSfery było bardzo dobrym posunięciem. To innowacyjny projekt, który mocno wzbogacił ofertę naszej szkoły. Zależy nam, aby kształcić zdrowych, mądrych i kreatywnych uczniów. Potrafiących współpracować w grupie, którzy są szczęśliwi i zawsze uśmiechnięci."
Alicja Panuś
PLAY-Leaderka w Szkole Podstawowej nr 89 w Gdańsku; w GratoSferze od 2019.